10 września obchodzimy Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom. Problem ten, w dużej mierze, dotyczy niestety nie tylko dorosłych, ale także dzieci i młodzieży. Aby uświadomić Państwu skalę problemu, na początek kilka szokujących danych:

- 23 proc. zgonów w grupie wiekowej do 19 lat to samobójstwa. To najczęstsza przyczyna śmierci nastolatków!

- Według statystyk WHO co 40 sekund z powodu samobójstwa ginie na świecie jedna osoba. Daje to około 800 tysięcy ofiar na rok, większość z nich to mężczyźni. W ciągu dekady samobójczą śmiercią umiera około 8 milionów ludzi. To ponad czterokrotna liczba mieszkańców Warszawy. – piszą twórcy kampanii na stronie internetowej suicydologia.org

- Każdego dnia w Polsce śmiercią samobójczą ginie 15 osób, 12 z nich to mężczyźni. W 2017 roku zmarło w ten sposób 5276 Polaków – to więcej, niż w wyniku wypadków drogowych. Jednak o przeciwdziałaniu tym tragediom – o zrozumieniu ich przyczyn i poszukiwaniu rozwiązań – mówi się niewspółmiernie rzadziej, niż o bezpieczeństwie na drogach. Przepisy bezpiecznego ruchu zna niemal każdy, ale jak rozpoznać i uratować samobójcę nie słyszał prawie nikt.

- Ponad 2,5-krotnie zwiększyła się liczba prób samobójczych podejmowanych przez dzieci i młodzież w grupie wiekowej 13-18 lat między 2013 a 2019 rokiem. W 2013 r. osoby z tej grupy wiekowej podjęły 348 prób samobójczych, podczas gdy w 2019 r. – 905.

- Według prowadzonych przez Komendę Główną Policji statystyk w 2018 roku samobójstwo próbowało popełnić 746 nastolatków w wieku 13-18 lat (w 2017 roku 702 przypadki) i 1143 osoby w wieku 19-24 (tyle samo w 2017 roku).

- Polska od lat znajduje się w czołówce krajów, w których odnotowuje się najwyższy odsetek samobójstw wśród młodzieży. Ostatnie takie zestawienie przygotował Eurostat w 2014 roku – wtedy Polska zajęła niechlubną drugą pozycję. Wyprzedziły nas jedynie Niemcy (224 próby samobójcze zakończone śmiercią). Trzecie miejsce zajęła Francja (171), kolejne były: Wielka Brytania (134), Włochy (87) oraz Hiszpania (69).

- Dramatyczne dane potwierdza badanie Centrum Pomocy Dzieciom Fundacji „Dajemy Dzieciom Siłę”, z którego wynika, że co szósty polski nastolatek w wieku 11–17 lat (16 proc.) okaleczał się, a 7 proc. badanych podjęło próbę samobójczą (pytano osoby w wieku 13–17 lat). Istotnie częściej zachowania autodestrukcyjne występowały wśród dziewczyn – co czwarta (23 proc.) okaleczała się, a co dziesiąta (10 proc.) próbowała się zabić.

Najczęstsze przyczyny prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży:

zaburzenia psychiczne
poczucie osamotnienia,
brak wsparcia ze strony najbliższej rodziny,
doświadczenie traumatycznego wydarzenia (np. przeżycie wypadku komunikacyjnego czy gwałtu),
zawód miłosny,
choroby somatyczne (takie jak np. nowotwory, ale i cukrzyca typu 1 czy astma o ciężkim przebiegu),
problemy w środowisku szkolnym (np. trudności w kontaktach z rówieśnikami, doświadczanie szykowania z ich strony, ale i problemy z przyswajaniem szkolnego materiału),
korzystanie z substancji psychoaktywnych (zarówno spożywanie alkoholu, jak i przyjmowanie narkotyków lub dopalaczy),
obniżona samoocena,
utrata rodzica albo innej bliskiej osoby,
konflikty i przemoc w rodzinie,
niski status socjoekonomiczny,
wcześniejsze podejmowanie prób samobójczych.

Rzadko zdarza się, że „szczęśliwe” dziecko nagle popełnia próbę samobójczą. Nawet jeśli nie mówi o tym wprost, to istnieją pewne sygnały, które sugerują konieczność bliższego przyjrzenia się dziecku, a także zabrania go do specjalisty. Co może nas, jako rodziców, zaniepokoić w zachowaniu dziecka? Takowymi sygnałami mogą być:

mniejsze zainteresowanie lub całkowita utrata zainteresowania tematyką, która wcześniej stanowiła pasję dziecka – np. porzucenie zajęć sportowych, lekcji gry na gitarze czy czytania książek,
unikanie przebywania z innymi ludźmi, odizolowywanie się,
rzucanie co jakiś czas wypowiedzi, takich jak np. „to już nie ma znaczenia”, „to już nieważne”, „niedługo wszystko przestanie mieć znaczenie”,
gorsze wyniki w nauce (szczególnie niepokoić powinna sytuacja, gdzie dotychczas zdolny uczeń nagle zaczyna dostawać w szkole zdecydowanie gorsze stopnie bez wyraźnie uchwytnej przyczyny),
wzrost impulsywności (przejawianie zachowań agresywnych w stosunku do innych ludzi, ale i do samego siebie),
rozdawanie innym swoich rzeczy,
poszukiwanie opiekunów dla zwierzaków, którymi wcześniej zajmowało się dziecko.

O wysokim ryzyku z kolei mogą świadczyć: pisanie listów pożegnalnych, znaczne zainteresowanie tematyką śmierci lub przeglądanie stron w Internecie dotyczących samobójstw. Niepokojąca jest też sytuacja, gdy dziecko, dotychczas głęboko depresyjne, nagle, z dnia na dzień, zaczyna być znów pogodne i cieszące się życiem. Może to być sygnał o podjęciu przez nie pewnej decyzji.

Jak rozmawiać z osobą w kryzysie?

Gdzie szukać pomocy?

całodobowy telefon Centrum Wsparcia 800 70 2222 prowadzony przez Fundację ITAKA
Telefon Zaufania dla Dzieci Młodzieży 116 111 prowadzony przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę
telefon dla Rodziców i Nauczycieli ws. Bezpieczeństwa Dzieci 800 100 100 prowadzony przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę (czynny od poniedziałku do piątku w godz. 12.00 – 15.00)
strona internetowa www.pokonackryzys.pl

Pamiętajmy, że nie wszystkie sygnały muszą świadczyć o myślach czy zamiarach samobójczych, ale na pewno wobec żadnego z nich nie możemy przejść obojętnie, wymagają one obserwacji i zainteresowania nas – dorosłych. I z pewnością lepiej jest być zbyt ostrożnym niżeli obwiniać się, że „niczego nie zrobiłam / niczego nie zauważyłam”.

Marta Mucha

Psycholog

Na podstawie: wspolczesnarodzina.pl, ezdrowie.wrotapodlasia.pl, pch24.pl, poradnikzdrowie.pl,

wstecz

Najnowsza galeria zdjęć